چرا در هواپیما گوشی همراه خود را خاموش می کنیم؟

 هنگامی که هواپیما شروع به حرکت می‌کند و هنوز به ابتدای باند پرواز نرسیده است. سرمیهماندار دعا می‌خواند و برای خدمه و مسافران آرزوی پرواز امن و آرام می‌کند. او از مسافران می‌خواهد که گوشی همراه و دیگر وسایل دیجیتالی خود را خاموش کنند. مسافران خیلی سریع گوشی را خاموش می‌کنند. تا به حال از خودتان پرسیده‌اید که به چه دلیلی در هواپیما باید گوشی همراه خود را خاموش کنیم؟ گوشی همراه یا دیگر وسایل دیجیتالی چه تاثیری روی ایمنی پرواز دارند؟ آیا حتما باید گوشی را خاموش کرد یا وقتی آن را بر روی حالت پرواز (Flight Mode) می‌گذاریم کفایت می‌کند؟

واقعیت این است که همیشه افراد داخل هواپیما اینقدر حرف گوش کن نبوده اند. در حقیقت افرادی هستند که  می‌خواهند با استفاده از GPS گوشی، سرعت و ارتفاع هواپیما را اندازه بگیرن و البته کمی از منظره‌ی بیرون پنجره عکاسی کنند. ولی ظاهرا که آنها  تنها نیستم. پژوهشی جدید نشان می‌دهد که تقریبا از هر ۱۰ مسافر آمریکایی، ۴ نفر از آن‌ها گجت‌های خود را در طول پرواز خاموش نمی‌کنند. یک مورد مشهور آن، «الک بالدوین» (Alec Baldwin) بازیگر مشهور است که به دلیل  خاموش نکردن گوشی به خاطر انجام بازی آنلاین با دوستانش، از هواپیمای عازم لس‌آنجلس به نیویورک اخراج شد.

مقررات سخت :

طبق مقررات جهانی، استفاده از گجت‌های دیجیتالی در ارتفاع کمتر از ۳ هزارمتر، حتی بر روی حالت پرواز ممنوع است. بالاتر از این ارتفاع، می‌توان از دستگاه‌هایی مثل لپ‌تاپ، پخش‌کننده‌ی موسیقی و تبلت‌ استفاده کرد. ولی گوشی همراه باید خاموش بماند. این قوانین به هر صورت مهم هستند و ما باید برای جلوگیری از مخاطرات احتمالی تداخل امواج دستگاه‌ها با سامانه‌های الکترونیکی حساس هواپیما آن‌ها را رعایت کنیم. ولی پایه‌ی علمی این قوانین چیست؟ اگر از آن‌ها پیروی نکنیم چه اتفاقی می‌افتد؟

رابطه‌ی گوشی‌های همراه با تجهیزات الکترونیکی هواپیما، می‌تواند دقیقا مانند رابطه‌ی شعله‌ی ‌جوشکاری با لوله‌های حرارتی مجتمع مسکونی و دماسنج‌های آن باشد. هواپیما دارای صدها سامانه‌ی الکترونیکی پرواز است  با نام «اویونیک» (Avionics) و برای ناوبری هواپیما، ارتباط با ایستگاه‌های زمینی و کمک به پرواز به کار می‌روند. بعضی از آن‌ها حسگرهایی هستند که اطلاعات را برای انتقال به دستگاه‌های کابین خلبان ثبت می‌کنند. این مشکل فقط در رابطه با گوشی‌های همراه نیست و دستگاه‌هایی مثل تبلت، لپ‌تاپ و کنسول‌های بازی دستی هم امواج رادیویی تابش می‌کنند. اگر فرکانس امواج رادیویی آن‌ها نزدیک به فرکانس سامانه‌ی اویونیک هواپیما باشد، می‌تواند سیگنال‌های هواپیما را دچار اختلال جدی کند. این اختلال، سامانه‌هایی مثل رادار، سیستم‌های ارتباطی و فناوری پیشگیری از تصادم را دچار اشتباه می‌کند یا از کار می‌اندازد. به خصوص اگر سیگنال‌های چند گجت با یکدیگر تشدید شود یا بر اثر خرابی گجت، امواج رادیویی قوی‌تری تابش شود، احتمال بوجود آمدن خطر بیشتر هم می‌شود. نکته‌ی جالب این‌است که تا به حال در هیچ کدام از حوادث هوایی، روشن بودن گوشی همراه مسافران علت حادثه ذکر نشده است. در واقع اگر هم بوده است به دلیل اینکه جعبه سیاه هواپیما نمی‌تواند مشخص کند که سامانه‌ای به دلیل اختلال الکترومغناطیسی با گجت یکی از مسافران از کار افتاده، متوجه آن نشده‌ایم.

هرچند که تا به حال روشن بودن گوشی همراه مسافران به عنوان دلیل هیچ حادثه ای ذکر نشده، ولی شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد خطر روشن بودن گجت‌ها را باید جدی گرفت. در ژانویه‌ی سال ۲۰۱۳ گزارشی از ۵۰ مسئله‌ی امنیتی پرواز که می‌توانند بر اثر گجت‌های دیجیتالی همراه ایجاد شوند منتشر شد. این گزارش از مرکز داده‌های سامانه‌ی اطلاعات امنیت هوایی آمریکا تهیه شده بود. این مجموعه، از گزارش‌هایی که خدمه‌ی پرواز ارسال می‌کنند جمع‌آوری شده است. در یکی از گزارش‌ها این‌طور آمده است:«کاپیتان گفت که سامانه‌ی قطب‌نما در هنگام اوج‌گیری اولیه دچار اختلال شده است. وقی از مسافران خواسته شد که همه‌ی دستگاه‌های دیجیتالی همراه خود را خاموش کنند، سامانه‌ی قطب‌نما به حالت عادی خود بازگشت.»

 تحلیلی که در  سال ۲۰۰۶ بر روی مرکز داده‌ی این گزارش‌ها انجام شد، مشخص شد که ۱۲۵ گزارش در رابطه‌ی اختلال با گجت‌های الکترونیکی وجود دارد و ۷۷ مورد از آن‌ها کاملا مرتبط هستند. برای مثال یکبار در ابزار ناوبری اختلالی پیش آمد که منجر به انحراف ۳۰ درجه‌ای از مسیر اصلی شد. وقتی که از یک مسافر خواسته  DVD همراهش را خاموش کند، اختلال برطرف شد. جالب است که وقتی او دوباره دستگاه خود را روشن کرد، اختلال بازگشت. به طور کلی گزارش‌های زیادی از خدمه‌ی پرواز وجود دارد که وقتی از مسافران خواسته می‌شود دستگاه‌های الکترونیکی خود را خاموش و روشن کنند، عقربه‌های سامانه‌ی ناوبری تغییر می‌کند. در یکی از گزارش‌های، انجمن بین‌المللی حمل و نقل هوایی (IATA ۷۵) حادثه بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹ که به عقیده‌ی خلبانان، بالقوه با اختلال ایجاد شده توسط گوشی‌های همراه و دیگر وسایل الکترونیکی در ارتباط بودند بررسی شد.

در دنیای پررقابت شرکت‌های حمل و نقل هوایی، ایرلاین‌هایی مانند ویرجین آتلانتیک (Virgin Atlantic) و دلتا ایرلاینز (Delta Airlines) سامانه‌هایی را تبلیغ می‌کنند که با استفاده از آن‌ها می‌توان حتی در هنگام پرواز نیز از دستگاه‌های دیجیتالی استفاده کرد. یکی از آن‌ها سامانه‌ی تماس هنگام پرواز مثل آن ایر (On Air) وایروموبایل (AeroMobile) است که از ایستگاه‌های موبایل (BTS) کوچک داخل هواپیما به نام پیکوسل (Picocells) استفاده می‌کند و باعث می‌شود که گوشی‌های همراه با انرژی خیلی کمتری امواج خود را تابش کنند. این دستگاه امواج ارسالی را پردازش می‌کند و به ماهواره می‌فرستد تا از آن‌جا برای ایستگاه‌های زمینی معمولی ارسال شوند. بنابراین با استفاده از این ایستگاه‌های BTS داخل هواپیما، امکان برقراری تماس تلفنی هنگام پرواز برای مسافران ایجاد می‌شود. «کوین راجرز» (Kevin Rogers) مدیر عامل شرکت ایروموبایل این فناوری را چنین توصیف می‌کند:«این فناوری درست مثل سرویس رومینگی (Roaming) است که وقتی به یک کشور خارجی می‌روید استفاده می کنید، با این تفاوت که در آن کشور خارجی به ارتباط ماهواره‌ای احتیاج ندارید.» برخی از ایرلاین‌ها در هنگام سفارش هواپیما فناوری ایروموبایل را به صورت پیشفرض بر روی هواپیمای خود سفارش می‌دهند.

این سامانه‌ وقتی که هواپیما در ارتفاع مناسب است به شما اجازه‌ی مکالمه با گوشی همراه را می‌دهد. ولی همچنان موقع فرود و  بلند شدن هواپیما نمی‌توانید از گوشی همراه استفاده کنید. آقای راجرز برای باور است  که این هم زمانی تغییر می‌کند و می‌توان در هنگام نشست و برخاست هواپیما هم از گوشی همراه استفاده کرد. با این حال اکنون خیلی دشوار است بتوان ثابت کرد که در این هنگام هیچ خطری ایجاد نمی‌شود و به همین خاطر ایرلاین‌ها و خدمه هواپیما با این موضوع خیلی  محافظه‌کارانه برخورد می‌کنند.

بسیاری از مقام‌های هوانوردی همچنان برای استفاده از فناوری ایستگاه موبایل داخل هواپیما قانع نشده‌اند. برای مثال، سرویس‌ مکالمه‌ی موبایلی داخل هواپیما هنوز در آمریکا مجاز نیست. ریچارد تیلور3 (Richard Taylor) سخنگوی سازمان هوانوردی کشوری انگلستان معتقد است این‌که بتوانیم شاهد استفاده‌ی گسترده‌ی دستگاه‌های موبایل در هواپیما باشیم نیاز به گذشت زمان دارد. با این حال همچنان تا آینده‌ای نه چندان نزدیک نمی‌توان در نشست و برخاست هواپیما از این دستگاه‌ها استفاده کرد.
او می گوید«وقتی کسانی مثل ما متقاعد می‌شوند که هواپیما حتی با وجود استفاده از دستگاه‌های دیجیتالی می‌تواند به صورت ایمن به کار خود ادامه دهد و اینکه سیگنال‌های تابش شده از داخلی کابین در هر فرکانسی باشند می‌توانند بدون آسیب زدن به سامانه‌های هواپیما جذب شوند، قوانین می‌توانند خیلی آهسته ایجاد شوند. با این حال این به تولید‌کنندگان و ایرلاین‌ها هم بستگی دارد تا اطمینان داشته باشند که هواپیمای آن‌ها کاملا امن کار می‌کند.
به هر صورت آن روز از راه می‌رسد. البته ثابت کردن اینکه فناوری‌های جدید باعث می‌شوند که خطر اختلال وجود نداشته باشد مشکل است، بنابراین همچنان در بسیاری از ایرلاین‌ها وقتی از ما خواسته می‌شود گوشی خود را خاموش کنیم، باید این کار را انجام بدهیم. به هر صورت خود ما در آن هواپیما هستیم اصلا دوست نداریم که برای آن اتفاقی بیفتد.